Καταστατικά κείμενα του φοιτητικού συνδικαλισμού Ι: Charte de Grenoble
Μετάφραση-Σχόλια: Ἰάσων Κουτούφαρης-Μαλανδρίνος
Τό ἀκόλουθο κείμενο ἀποτελεῖ τό «Σύνταγμα» τοῦ γαλλικοῦ φοιτητικοῦ συνδικαλισμοῦ, ὅπως ἀποτυπώθηκε ἀπό τά μέλη τῆς Ἐθνικῆς Ἕνωσης τῶν Φοιτητῶν τῆς Γαλλίας (Union nationale des étudiants de France) τό 1946 στό συνέδριό τους στήν Grenoble.1
Ἡ Ἐθνική Φοιτητική Ἕνωση Ἑλλάδος προέταξε ὡς Προοίμιο τοῦ Καταστατικοῦ της τοῦ 1963 τά ἄρθρα τοῦ Χάρτη ὑπό τόν τίτλο «Χάρτης τοῦ Σπουδαστοῦ». Ὡστόσο, αὐτό τό Προοίμιο δέν ἀποτελεῖ ἀκριβῆ μεταφορά τοῦ πρωτοτύπου, καθώς ἔχει προσαρμοστεῖ στά ἑλληνικά δεδομένα, ἐνῶ παραλείπει καί τό Προοίμιο τοῦ αὐθεντικοῦ Χάρτη.
Ὑπάρχει, ὅμως, μία ἀκόμη σημαντικότερη διαφορά μεταξύ τῶν δύο κειμένων. Τό γαλλικό κείμενο συντάχθηκε γιά νά πολιτικοποιήσει τίς φοιτητικές ὀργανώσεις, διακηρύσσοντας ὅτι οἱ φοιτητές ἀνήκουν στίς τάξεις τῶν ἐργαζομένων καί πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται ἀναλόγως: στά πλαίσια αὐτά, οἱ σημερινοί συνδικαλισμένοι φοιτητές στήν Γαλλία ζητοῦν κατοχυρωμένα συνδικαλιστικά δικαιώματα καί φοιτητικό μισθό. Ἀντιθέτως, ἡ πρόθεση τοῦ Ἕλληνα διασκευαστῆ τοῦ Χάρτη ἦταν νά ὑπερτονίσει τήν ἰδιότητα τοῦ φοιτητῆ ὡς διανοουμένου: αὐτό τεκμαίρεται ἀπό τήν πλήρη ἀναδιατύπωση καί διεύρυνση τῶν δύο τελευταίων ἄρθρων στήν ἑλληνική ἐκδοχή (βλ. ὑποσημ. 8, 9 καί 11). Ἡ πρόθεση αὐτή καταδεικνύει πόσο βαθιά ριζωμένη εἶναι στόν τόπο μας ἡ ἀντίληψη τῆς φοιτητιώσας νεολαίας ὡς μίας ἰδιαίτερης κοινωνικῆς ὁμάδας πού συνοδοιπορεῖ μέ τά ἐργατικά καί λαϊκά κινήματα γιά λόγους πολιτικῆς ἀπόχρωσης ἤ νεανικῆς φλόγας, ἀλλά ὄχι ἐξ αἰτίας κοινῶν συμφερόντων.
ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΓΚΡΕΝΟΜΠΛ
Προοίμιο
Οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν Γάλλων φοιτητῶν, νομίμως συγκροτημένοι σέ ἐθνικό συνέδριο στήν Γκρενόμπλ τήν 24η Ἀπριλίου 1946, ἔχοντας συνείδηση τῆς ἱστορικῆς ἀξίας τῆς ἐποχῆς,
Ὅπου ἡ Γαλλική Ἕνωση ἐπεξεργάζεται τήν νέα Διακήρυξη τῶν Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου καί τοῦ Πολίτη·2
Ὅπου οἰκοδομεῖται τό εἰρηνικό καθεστώς τῶν Ἐθνῶν·3
Ὅπου ὁ κόσμος τῆς ἐργασίας καί τῆς νεολαίας διαγράφει τίς βάσεις μίας οἰκονομικῆς καί κοινωνικῆς ἐπανάστασης στήν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου,
Ἐκφράζουν τήν βούλησή τους νά συμμετάσχουν στήν ὁμόθυμη προσπάθεια ἀνοικοδόμησης,
Πιστοί στούς παραδοσιακούς στόχους πού ἐπιδιώκει ἡ σπουδάζουσα νεολαία ἀπό τήν στιγμή πού ἀπέκτησε στόν ὕψιστο βαθμό τήν συνείδηση τῆς ἀποστολῆς της,
Πιστοί στό παράδειγμα τῶν καλύτερων ἀνάμεσά μας, πού ἔπεσαν στήν πάλη τοῦ γαλλικοῦ λαοῦ γιά τήν ἐλευθερία του,
Διαπιστώνοντας τόν παρωχημένο χαρακτῆρα τῶν θεσμῶν πού διέπουν τήν θέση τους
Διακηρύσσουν ὅτι θέλουν νά τεθοῦν, ὅπως τόσο συχνά τό ἔπραξαν στό διάβα τῆς Ἱστορίας μας, στήν πρωτοπορία τῆς γαλλικῆς νεολαίας, καθορίζοντας ἐλεύθερα ὡς βάσεις τῶν καθηκόντων τους καί τῶν διεκδικήσεών τους, τίς ἀκόλουθες ἀρχές:
Ἄρθρο 1. Ὁ φοιτητής εἶναι ἕνας νέος διανοητικός εργάτης.4
Δικαιώματα καί ὑποχρεώσεις τοῦ φοιτητῆ ὡς νέου
Ἄρθρο 2. Ὡς νέος, ὁ φοιτητής ἔχει δικαίωμα νά τυγχάνει ἰδιαίτερης κοινωνικῆς πρόνοιας, σέ ἐπίπεδο φυσικό, πνευματικό καί ἠθικό.5
Ἄρθρο 3. Ὡς νέος, ὁ φοιτητής ἔχει τήν ὑποχρέωση νά ἐνσωματώνεται στό σύνολο τῆς παγκόσμιας καί τῆς ἐθνικῆς νεολαίας.6
Δικαιώματα καί ὑποχρεώσεις τοῦ φοιτητῆ ὡς ἐργαζομένου
Ἄρθρο 4. Ὡς ἐργαζόμενος, ὁ φοιτητής ἔχει δικαίωμα στήν ἐργασία καί τήν ἀνάπαυση στό πλαίσιο τῶν καλυτέρων συνθηκῶν καί τῆς ὑλικῆς ἀνεξαρτησίας, τόσο προσωπικῆς ὅσο καί κοινωνικῆς, πού ἐξασφαλίζονται μέ τήν ἐλεύθερη ἄσκηση τῶν συνδικαλιστικῶν δικαιωμάτων.7
Ἄρθρο 5. Ὡς ἐργαζόμενος, ὁ φοιτητής ἔχει τήν ὑποχρέωση νά ἀποκτᾶ τήν ὑψηλότερη τεχνική ἐπάρκεια.8
Δικαιώματα καί ὑποχρεώσεις τοῦ φοιτητῆ ὡς διανοουμένου
Ἄρθρο 6. Ὡς διανοούμενος, ὁ φοιτητής ἔχει δικαίωμα νά ἀναζητᾶ τήν ἀλήθεια καί τήν ἐλευθερία πού εἶναι ἡ πρώτη της προϋπόθεσή.9
Ἄρθρο 7. Ὡς διανοούμενος, ὁ φοιτητής ἔχει τήν ὑποχρέωση:
Νά καθορίζει, νά διαδίδει καί νά ὑπερασπίζεται τήν ἀλήθεια, κάτι πού συνεπάγεται τήν ὑποχρέωση νά προωθεῖ τήν συμμετοχή στόν πολιτισμό10 καί τήν πρόοδό του, καί νά συνάγει τό νόημα τῆς Ἱστορίας.
Νά προασπίζει τήν ἐλευθερία ἐνάντια σέ κάθε καταπίεση, κάτι πού, γιά τόν διανοούμενο, ἀποτελεῖ τήν πιό ἱερή ἀποστολή.11
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Γιά περισσότερα στοιχεῖα, βλ. Robi Morder (coord.), Naissance d’un syndicalisme étudiant: 1946 – La Charte de Grenoble, Syllepse, Paris, 2006. Τό αὐθεντικό κείμενο εἶναι προσβάσιμο σέ http://unef.fr/2011/06/09/la-charte-de-grenoble/.
2 Ἡ Γαλλική Ἕνωση (Union Française) ἦταν ἡ ἕνωση κρατῶν πού προέκυψε μετά τό τυπικό τέλος τῆς γαλλικῆς ἀποικιοκρατίας. Οἱ συντάκτες τοῦ Χάρτη ἀναφέρονται στό πνεῦμα πού διαπνέει τό Γαλλικό Σύνταγμα τῆς 27ης Ὀκτωβρίου 1946, στό Προοίμιο τοῦ ὁποίου ἀναγνωρίζονται πανηγυρικά τά κοινωνικά δικαιώματα (τά λεγόμενα «δεύτερης γενιᾶς»).
3 Σαφής ἀναφορά στόν Ὀργανισμό τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν.
4 Τό γαλλικό κείμενο ἀναφέρεται στόν φοιτητή ὡς «jeune travailleur intellectuel». Ἡ λέξη «travailleur» χρησιμοποιεῖται στά γαλλικά ἀδιακρίτως γιά νά χαρακτηρίσει καί τόν «ἐργάτη» καί τόν «ἐργαζόμενο». Ἔχοντας ἀποφύγει τόν ἀδόκιμο ὅρο «διανοητικός ἐργαζόμενος» στό πρῶτο ἄρθρο, ἐπέστρεψα στήν ἀπόδοση «ἐργαζόμενος» στά ὑπόλοιπα σημεῖα πρός ἀποφυγήν ἐμπλοκῆς σέ θεωρητικές διαμάχες. Ἡ ΕΦΕΕ προτίμησε τήν παράταξη: «Ὁ Σπουδαστής εἶναι ἕνας νέος, ἐργαζόμενος, διανοούμενος».
5 Ἡ ΕΦΕΕ ἀναφέρεται στήν «...κοινωνικήν, πνευματικήν καί ἠθικήν του ἀγωγήν». Ἡ ἔννοια τῆς ἀγωγῆς εἶναι σημαντική, διότι ἐγγράφεται στήν κλασσική ἀντίληψη ὅτι ὁ φοιτητής (ὅπως καί ὁ μαθητής) εἶναι «παιδιά» πού πρέπει νά «ἀχθοῦν» πρός μία κατεύθυνση, ἀφ’ ἑτέρου ἐπειδή ἐνσωματώνει μία συνταγματική φράση-κλειδί σέ ὅλα τά μεταπολεμικά Συντάγματα τῆς Ἑλλάδας: ὅτι τό Κράτος μεριμνᾶ γιά «τήν πνευματικήν καί ἠθικήν ἀγωγήν», πού βεβαίως συμπληρώνεται ἀπό τήν ἀνάπτυξιν τῆς ἐθνικῆς συνειδήσεως τῶν νέων ἐπί τῇ βάσει τῶν ἰδεολογικῶν κατευθύνσεων τοῦ ἑλληνικοῦ καί χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ» (Σχ. Συντ. 1948 ἄρθρ. 9, Συντ. 1952 ἄρθρ. 16, Συντ. 1968 ἄρθρ. 17 παρ. 1, Συντ. 1973 ἄρθρ. 17 παρ. 1). Τό ἰσχύον Σύνταγμα ἐπισημαίνει ἀκόμη «τήν ἠθική, πνευματική, ἐπαγγελματική καί φυσική ἀγωγή τῶν Ἑλλήνων, κτλ» (ἄρθρ. 16 παρ. 2).
6 Ἡ ΕΦΕΕ συγκεκριμενοποιεῖ: «Ὡς νέος, ὁ σπουδαστής ὑποχρεοῦται νά συμμετέχει ἐνεργῶς καί ὑπευθύνως εἰς τήν ζωήν καί κίνησην τῶν νέων τῆς Ἑλλάδος καί τῶν νέων εἰς ὁλόκληρον τόν κόσμον».
7 Ἡ ΕΦΕΕ μιλᾶ γιά τήν ἐλεύθερη ἄσκηση τοῦ «συνταγματικοῦ δικαιώματος τοῦ συνεταιρίζεσθαι». Ἄς μήν ξεχνᾶμε ὅτι ὁ φοιτητικός συνδικαλισμός δέν ἀναγνωρίστηκε ποτέ ὡς τέτοιος, ὁπότε τά συνδικάτα τῶν φοιτητῶν παρουσιάζονταν ὡς ἁπλά σωματεῖα μή κερδοσκοπικοῦ χαρακτῆρα. Ἡ συνταγματική ἐξουσιοδότηση πρός τόν κοινό νομοθέτη νά ὁρίσει «ὅσα ἀφοροῦν τούς φοιτητικούς συλλόγους καί τήν συμμετοχή τῶν σπουδαστῶν σέ αὐτούς» (ἄρθρ. 16 παρ. 5 ἐδ. δ’) δέν ἀξιοποιήθηκε ποτέ. Στήν Γαλλία, ὑπάρχει ἀντίστοιχο πρόβλημα: «... ἡ νομική προσέγγιση δέν μᾶς ἐπιτρέπει παρά νά διακρίνουμε ... τό σωματεῖο τοῦ νόμου τοῦ 1901 ὡς τήν μόνη ἐγκεκριμένη γιά τούς φοιτητές μορφή νομικῆς προσωπικότητας – δέν ὑφίσταται νομικά “συνδικαλισμός” γιά τούς φοιτητές» (Robi Morder, Les formes de l’engagement, σέ Thierry Côme/ Robi Morder, Les engagements des étudiants: formes collectives et organisées d’une identité étudiante, Rapport pour l’Observatoire de la Vie Etudiante, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 44).
8 Ἡ ΕΦΕΕ ἀναφέρεται στήν «ἀρτιοτέραν ἐπιστημονικήν του κατάρτισην».
9 Ἡ ΕΦΕΕ ἀναδιαμορφώνει τό κείμενο: «Ὡς διανοούμενος, ὁ σπουδαστής κέκτηται τό δικαίωμα τῆς ἐλευθέρας ἐρεύνης διά τήν ἀνεύρεσιν τῆς ἀληθείας καί τῆς ἐλευθέρας διατυπώσεως τῶν ἀπόψεών του, ὅρων ἀπαραιτήτων διά τήν προαγωγήν τῆς ἐπιστήμης καί τήν πρόοδον τῆς ἀνθρωπότητος».
10 Ὁ γαλλικός ὅρος εἶναι «culture», ἀλλά θεωρήθηκε ὅτι ἡ ἀπόδοση «πολιτισμός» ἐκφράζει περισσότερο τήν ἐποχή καί τό ὑπόβαθρο τοῦ κειμένου.
11 Ἐδῶ οἱ προσθῆκες καί οἱ ἀλλαγές τῆς ΕΦΕΕ εἶναι ριζικές: «Ὡς διανοούμενος ὁ σπουδαστής ὑποχρεοῦται: Νά ἐρευνᾶ καί νά ἀγωνίζεται διά τήν διάδοσιν καί τήν ὑπεράσπισην τῆς ἀληθείας ἐξ αὐτῆς δέ τῆς ὑποχρεώσεως ἐκπορεύεται τό καθῆκον νά καταβάλει πάσαν προσπάθειαν ὡς ἄτομον καί ὡς τμῆμα τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου, διά τήν κοινωνικήν πρόοδον, τήν προαγωγήν τοῦ πολιτισμοῦ, τήν εὐημερίαν καί πνευματικήν καί ἠθικήν ἐξύψωσιν τοῦ ἀτόμου καί τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου – νά ὑπερασπίζεται τήν ἐλευθερίαν, τήν δημοκρατίαν, τήν κοινωνικήν δικαιοσύνην, τήν ἀνθρωπίνην καί ἐθνικήν ἀξιοπρέπειαν, εἴτε προσβάλλονται αὐταί, εἴτε διατρέχουν τόν κίνδυνον νά προσβληθοῦν. Ἡ ὑποχρέωσις αὐτή συνιστᾶ τήν ἱερωτέραν ἀποστολήν τοῦ σπουδαστοῦ ὡς πνευματικοῦ ἀνθρώπου».
Μετάφραση-Σχόλια: Ἰάσων Κουτούφαρης-Μαλανδρίνος
Τό ἀκόλουθο κείμενο ἀποτελεῖ τό «Σύνταγμα» τοῦ γαλλικοῦ φοιτητικοῦ συνδικαλισμοῦ, ὅπως ἀποτυπώθηκε ἀπό τά μέλη τῆς Ἐθνικῆς Ἕνωσης τῶν Φοιτητῶν τῆς Γαλλίας (Union nationale des étudiants de France) τό 1946 στό συνέδριό τους στήν Grenoble.1
Ἡ Ἐθνική Φοιτητική Ἕνωση Ἑλλάδος προέταξε ὡς Προοίμιο τοῦ Καταστατικοῦ της τοῦ 1963 τά ἄρθρα τοῦ Χάρτη ὑπό τόν τίτλο «Χάρτης τοῦ Σπουδαστοῦ». Ὡστόσο, αὐτό τό Προοίμιο δέν ἀποτελεῖ ἀκριβῆ μεταφορά τοῦ πρωτοτύπου, καθώς ἔχει προσαρμοστεῖ στά ἑλληνικά δεδομένα, ἐνῶ παραλείπει καί τό Προοίμιο τοῦ αὐθεντικοῦ Χάρτη.
Ὑπάρχει, ὅμως, μία ἀκόμη σημαντικότερη διαφορά μεταξύ τῶν δύο κειμένων. Τό γαλλικό κείμενο συντάχθηκε γιά νά πολιτικοποιήσει τίς φοιτητικές ὀργανώσεις, διακηρύσσοντας ὅτι οἱ φοιτητές ἀνήκουν στίς τάξεις τῶν ἐργαζομένων καί πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται ἀναλόγως: στά πλαίσια αὐτά, οἱ σημερινοί συνδικαλισμένοι φοιτητές στήν Γαλλία ζητοῦν κατοχυρωμένα συνδικαλιστικά δικαιώματα καί φοιτητικό μισθό. Ἀντιθέτως, ἡ πρόθεση τοῦ Ἕλληνα διασκευαστῆ τοῦ Χάρτη ἦταν νά ὑπερτονίσει τήν ἰδιότητα τοῦ φοιτητῆ ὡς διανοουμένου: αὐτό τεκμαίρεται ἀπό τήν πλήρη ἀναδιατύπωση καί διεύρυνση τῶν δύο τελευταίων ἄρθρων στήν ἑλληνική ἐκδοχή (βλ. ὑποσημ. 8, 9 καί 11). Ἡ πρόθεση αὐτή καταδεικνύει πόσο βαθιά ριζωμένη εἶναι στόν τόπο μας ἡ ἀντίληψη τῆς φοιτητιώσας νεολαίας ὡς μίας ἰδιαίτερης κοινωνικῆς ὁμάδας πού συνοδοιπορεῖ μέ τά ἐργατικά καί λαϊκά κινήματα γιά λόγους πολιτικῆς ἀπόχρωσης ἤ νεανικῆς φλόγας, ἀλλά ὄχι ἐξ αἰτίας κοινῶν συμφερόντων.
ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΓΚΡΕΝΟΜΠΛ
Προοίμιο
Οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν Γάλλων φοιτητῶν, νομίμως συγκροτημένοι σέ ἐθνικό συνέδριο στήν Γκρενόμπλ τήν 24η Ἀπριλίου 1946, ἔχοντας συνείδηση τῆς ἱστορικῆς ἀξίας τῆς ἐποχῆς,
Ὅπου ἡ Γαλλική Ἕνωση ἐπεξεργάζεται τήν νέα Διακήρυξη τῶν Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου καί τοῦ Πολίτη·2
Ὅπου οἰκοδομεῖται τό εἰρηνικό καθεστώς τῶν Ἐθνῶν·3
Ὅπου ὁ κόσμος τῆς ἐργασίας καί τῆς νεολαίας διαγράφει τίς βάσεις μίας οἰκονομικῆς καί κοινωνικῆς ἐπανάστασης στήν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου,
Ἐκφράζουν τήν βούλησή τους νά συμμετάσχουν στήν ὁμόθυμη προσπάθεια ἀνοικοδόμησης,
Πιστοί στούς παραδοσιακούς στόχους πού ἐπιδιώκει ἡ σπουδάζουσα νεολαία ἀπό τήν στιγμή πού ἀπέκτησε στόν ὕψιστο βαθμό τήν συνείδηση τῆς ἀποστολῆς της,
Πιστοί στό παράδειγμα τῶν καλύτερων ἀνάμεσά μας, πού ἔπεσαν στήν πάλη τοῦ γαλλικοῦ λαοῦ γιά τήν ἐλευθερία του,
Διαπιστώνοντας τόν παρωχημένο χαρακτῆρα τῶν θεσμῶν πού διέπουν τήν θέση τους
Διακηρύσσουν ὅτι θέλουν νά τεθοῦν, ὅπως τόσο συχνά τό ἔπραξαν στό διάβα τῆς Ἱστορίας μας, στήν πρωτοπορία τῆς γαλλικῆς νεολαίας, καθορίζοντας ἐλεύθερα ὡς βάσεις τῶν καθηκόντων τους καί τῶν διεκδικήσεών τους, τίς ἀκόλουθες ἀρχές:
Ἄρθρο 1. Ὁ φοιτητής εἶναι ἕνας νέος διανοητικός εργάτης.4
Δικαιώματα καί ὑποχρεώσεις τοῦ φοιτητῆ ὡς νέου
Ἄρθρο 2. Ὡς νέος, ὁ φοιτητής ἔχει δικαίωμα νά τυγχάνει ἰδιαίτερης κοινωνικῆς πρόνοιας, σέ ἐπίπεδο φυσικό, πνευματικό καί ἠθικό.5
Ἄρθρο 3. Ὡς νέος, ὁ φοιτητής ἔχει τήν ὑποχρέωση νά ἐνσωματώνεται στό σύνολο τῆς παγκόσμιας καί τῆς ἐθνικῆς νεολαίας.6
Δικαιώματα καί ὑποχρεώσεις τοῦ φοιτητῆ ὡς ἐργαζομένου
Ἄρθρο 4. Ὡς ἐργαζόμενος, ὁ φοιτητής ἔχει δικαίωμα στήν ἐργασία καί τήν ἀνάπαυση στό πλαίσιο τῶν καλυτέρων συνθηκῶν καί τῆς ὑλικῆς ἀνεξαρτησίας, τόσο προσωπικῆς ὅσο καί κοινωνικῆς, πού ἐξασφαλίζονται μέ τήν ἐλεύθερη ἄσκηση τῶν συνδικαλιστικῶν δικαιωμάτων.7
Ἄρθρο 5. Ὡς ἐργαζόμενος, ὁ φοιτητής ἔχει τήν ὑποχρέωση νά ἀποκτᾶ τήν ὑψηλότερη τεχνική ἐπάρκεια.8
Δικαιώματα καί ὑποχρεώσεις τοῦ φοιτητῆ ὡς διανοουμένου
Ἄρθρο 6. Ὡς διανοούμενος, ὁ φοιτητής ἔχει δικαίωμα νά ἀναζητᾶ τήν ἀλήθεια καί τήν ἐλευθερία πού εἶναι ἡ πρώτη της προϋπόθεσή.9
Ἄρθρο 7. Ὡς διανοούμενος, ὁ φοιτητής ἔχει τήν ὑποχρέωση:
Νά καθορίζει, νά διαδίδει καί νά ὑπερασπίζεται τήν ἀλήθεια, κάτι πού συνεπάγεται τήν ὑποχρέωση νά προωθεῖ τήν συμμετοχή στόν πολιτισμό10 καί τήν πρόοδό του, καί νά συνάγει τό νόημα τῆς Ἱστορίας.
Νά προασπίζει τήν ἐλευθερία ἐνάντια σέ κάθε καταπίεση, κάτι πού, γιά τόν διανοούμενο, ἀποτελεῖ τήν πιό ἱερή ἀποστολή.11
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Γιά περισσότερα στοιχεῖα, βλ. Robi Morder (coord.), Naissance d’un syndicalisme étudiant: 1946 – La Charte de Grenoble, Syllepse, Paris, 2006. Τό αὐθεντικό κείμενο εἶναι προσβάσιμο σέ http://unef.fr/2011/06/09/la-charte-de-grenoble/.
2 Ἡ Γαλλική Ἕνωση (Union Française) ἦταν ἡ ἕνωση κρατῶν πού προέκυψε μετά τό τυπικό τέλος τῆς γαλλικῆς ἀποικιοκρατίας. Οἱ συντάκτες τοῦ Χάρτη ἀναφέρονται στό πνεῦμα πού διαπνέει τό Γαλλικό Σύνταγμα τῆς 27ης Ὀκτωβρίου 1946, στό Προοίμιο τοῦ ὁποίου ἀναγνωρίζονται πανηγυρικά τά κοινωνικά δικαιώματα (τά λεγόμενα «δεύτερης γενιᾶς»).
3 Σαφής ἀναφορά στόν Ὀργανισμό τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν.
4 Τό γαλλικό κείμενο ἀναφέρεται στόν φοιτητή ὡς «jeune travailleur intellectuel». Ἡ λέξη «travailleur» χρησιμοποιεῖται στά γαλλικά ἀδιακρίτως γιά νά χαρακτηρίσει καί τόν «ἐργάτη» καί τόν «ἐργαζόμενο». Ἔχοντας ἀποφύγει τόν ἀδόκιμο ὅρο «διανοητικός ἐργαζόμενος» στό πρῶτο ἄρθρο, ἐπέστρεψα στήν ἀπόδοση «ἐργαζόμενος» στά ὑπόλοιπα σημεῖα πρός ἀποφυγήν ἐμπλοκῆς σέ θεωρητικές διαμάχες. Ἡ ΕΦΕΕ προτίμησε τήν παράταξη: «Ὁ Σπουδαστής εἶναι ἕνας νέος, ἐργαζόμενος, διανοούμενος».
5 Ἡ ΕΦΕΕ ἀναφέρεται στήν «...κοινωνικήν, πνευματικήν καί ἠθικήν του ἀγωγήν». Ἡ ἔννοια τῆς ἀγωγῆς εἶναι σημαντική, διότι ἐγγράφεται στήν κλασσική ἀντίληψη ὅτι ὁ φοιτητής (ὅπως καί ὁ μαθητής) εἶναι «παιδιά» πού πρέπει νά «ἀχθοῦν» πρός μία κατεύθυνση, ἀφ’ ἑτέρου ἐπειδή ἐνσωματώνει μία συνταγματική φράση-κλειδί σέ ὅλα τά μεταπολεμικά Συντάγματα τῆς Ἑλλάδας: ὅτι τό Κράτος μεριμνᾶ γιά «τήν πνευματικήν καί ἠθικήν ἀγωγήν», πού βεβαίως συμπληρώνεται ἀπό τήν ἀνάπτυξιν τῆς ἐθνικῆς συνειδήσεως τῶν νέων ἐπί τῇ βάσει τῶν ἰδεολογικῶν κατευθύνσεων τοῦ ἑλληνικοῦ καί χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ» (Σχ. Συντ. 1948 ἄρθρ. 9, Συντ. 1952 ἄρθρ. 16, Συντ. 1968 ἄρθρ. 17 παρ. 1, Συντ. 1973 ἄρθρ. 17 παρ. 1). Τό ἰσχύον Σύνταγμα ἐπισημαίνει ἀκόμη «τήν ἠθική, πνευματική, ἐπαγγελματική καί φυσική ἀγωγή τῶν Ἑλλήνων, κτλ» (ἄρθρ. 16 παρ. 2).
6 Ἡ ΕΦΕΕ συγκεκριμενοποιεῖ: «Ὡς νέος, ὁ σπουδαστής ὑποχρεοῦται νά συμμετέχει ἐνεργῶς καί ὑπευθύνως εἰς τήν ζωήν καί κίνησην τῶν νέων τῆς Ἑλλάδος καί τῶν νέων εἰς ὁλόκληρον τόν κόσμον».
7 Ἡ ΕΦΕΕ μιλᾶ γιά τήν ἐλεύθερη ἄσκηση τοῦ «συνταγματικοῦ δικαιώματος τοῦ συνεταιρίζεσθαι». Ἄς μήν ξεχνᾶμε ὅτι ὁ φοιτητικός συνδικαλισμός δέν ἀναγνωρίστηκε ποτέ ὡς τέτοιος, ὁπότε τά συνδικάτα τῶν φοιτητῶν παρουσιάζονταν ὡς ἁπλά σωματεῖα μή κερδοσκοπικοῦ χαρακτῆρα. Ἡ συνταγματική ἐξουσιοδότηση πρός τόν κοινό νομοθέτη νά ὁρίσει «ὅσα ἀφοροῦν τούς φοιτητικούς συλλόγους καί τήν συμμετοχή τῶν σπουδαστῶν σέ αὐτούς» (ἄρθρ. 16 παρ. 5 ἐδ. δ’) δέν ἀξιοποιήθηκε ποτέ. Στήν Γαλλία, ὑπάρχει ἀντίστοιχο πρόβλημα: «... ἡ νομική προσέγγιση δέν μᾶς ἐπιτρέπει παρά νά διακρίνουμε ... τό σωματεῖο τοῦ νόμου τοῦ 1901 ὡς τήν μόνη ἐγκεκριμένη γιά τούς φοιτητές μορφή νομικῆς προσωπικότητας – δέν ὑφίσταται νομικά “συνδικαλισμός” γιά τούς φοιτητές» (Robi Morder, Les formes de l’engagement, σέ Thierry Côme/ Robi Morder, Les engagements des étudiants: formes collectives et organisées d’une identité étudiante, Rapport pour l’Observatoire de la Vie Etudiante, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 44).
8 Ἡ ΕΦΕΕ ἀναφέρεται στήν «ἀρτιοτέραν ἐπιστημονικήν του κατάρτισην».
9 Ἡ ΕΦΕΕ ἀναδιαμορφώνει τό κείμενο: «Ὡς διανοούμενος, ὁ σπουδαστής κέκτηται τό δικαίωμα τῆς ἐλευθέρας ἐρεύνης διά τήν ἀνεύρεσιν τῆς ἀληθείας καί τῆς ἐλευθέρας διατυπώσεως τῶν ἀπόψεών του, ὅρων ἀπαραιτήτων διά τήν προαγωγήν τῆς ἐπιστήμης καί τήν πρόοδον τῆς ἀνθρωπότητος».
10 Ὁ γαλλικός ὅρος εἶναι «culture», ἀλλά θεωρήθηκε ὅτι ἡ ἀπόδοση «πολιτισμός» ἐκφράζει περισσότερο τήν ἐποχή καί τό ὑπόβαθρο τοῦ κειμένου.
11 Ἐδῶ οἱ προσθῆκες καί οἱ ἀλλαγές τῆς ΕΦΕΕ εἶναι ριζικές: «Ὡς διανοούμενος ὁ σπουδαστής ὑποχρεοῦται: Νά ἐρευνᾶ καί νά ἀγωνίζεται διά τήν διάδοσιν καί τήν ὑπεράσπισην τῆς ἀληθείας ἐξ αὐτῆς δέ τῆς ὑποχρεώσεως ἐκπορεύεται τό καθῆκον νά καταβάλει πάσαν προσπάθειαν ὡς ἄτομον καί ὡς τμῆμα τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου, διά τήν κοινωνικήν πρόοδον, τήν προαγωγήν τοῦ πολιτισμοῦ, τήν εὐημερίαν καί πνευματικήν καί ἠθικήν ἐξύψωσιν τοῦ ἀτόμου καί τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου – νά ὑπερασπίζεται τήν ἐλευθερίαν, τήν δημοκρατίαν, τήν κοινωνικήν δικαιοσύνην, τήν ἀνθρωπίνην καί ἐθνικήν ἀξιοπρέπειαν, εἴτε προσβάλλονται αὐταί, εἴτε διατρέχουν τόν κίνδυνον νά προσβληθοῦν. Ἡ ὑποχρέωσις αὐτή συνιστᾶ τήν ἱερωτέραν ἀποστολήν τοῦ σπουδαστοῦ ὡς πνευματικοῦ ἀνθρώπου».
